Het meeste onderhoud aan de airco van je auto moet je overlaten aan een specialist, maar er is één onderdeel dat je heel goed zelf kunt controleren: De magneetkoppeling van de compressor.
Deze koppeling zit aan de voorkant van de airco-compressor. De belangrijkste onderdelen zijn de poelie, een magneetspoel en de koppelingsplaat. De magneetspoel zit voorop de compressor geschroefd en wordt door de poelie aan het zicht onttrokken. Zolang de airco uit staat draait de poelie vrij en wordt de compressor dus niet aangedreven. Wanneer de airco inschakelt wordt de magneetspoel bekrachtigd, trekt de koppelingsplaat tegen de poelie aan en koppelt zodoende de poelie aan de compressor waardoor deze mee gaat draaien. Dit koppelen gaat gepaard met een duidelijk hoorbaar tik-geluid.
Bij een draaiende motor kun je dus zien of de airco-compressor meedraait of niet; hij staat uit als de koppelingsplaat stil staat (terwijl de poelie dus ronddraait). Bij uitgeschakelde motor kun je de koppelingsplaat met de hand ronddraaien (terwijl de poelie dus stilstaat).
Tussen de koppelingsplaat en de poelie hoort een spleetje van 0,3 tot 0,5 mm te zitten (zie pijl). Door slijtage van de koppelingsvlakken wordt deze afstand op den duur groter en als het te veel wordt, is het magnetisch veld niet sterk genoeg meer om de koppelingsplaten nog goed tegen elkaar te krijgen. Wanneer dit het geval is, zal de airco te snel uitschakelen of steeds kort achter elkaar uit- en weer inschakelen. Dit verschijnsel verergert naarmate de temperatuur stijgt. Een plausibele verklaring daarvoor is dat de onderdelen van de koppeling door de warmte uitzetten, waardoor de spleet nog wat wijder wordt. Als de spleet echt te breed wordt zal de koppeling in het geheel niet meer schakelen.
Het is dus verstandig om af en toe de speling op de koppeling te meten. Daarvoor heb je een set voelermaatjes nodig. Meet je daarmee 0,6 mm of meer, dan kun je gewapend met deze kennis naar de specialist gaan om de koppeling af te laten stellen. Of besluiten het zelf te fixen, veel leuker natuurlijk. In vadis staat beschreven hoe je dit kunt doen, zie de bijlage onderaan deze pagina. De rest van deze pagina is bedoeld als aanvulling op die handleiding (e.e.a. toegepast op een MY '98 940).
Demontage
Maak eerst de riem van de airco-compressor los. Rondom de compressor moet je hiervoor op vijf plaatsen moeren en bouten lossen, niet allemaal even gemakkelijk bereikbaar, helaas. Je zult de koppeling er ook wel af kunnen krijgen met de riem strak eromheen, want de poelie blijft gewoon zitten, maar ik denk dat het beter is als het geheel niet onder spanning staat terwijl je er aan werkt. De riem hoeft er op zich niet helemaal af, maar als je dat wel doet kun je meteen even checken of de poelie nog goed vrij loopt.
Draai nu de centrale bout (dopje 10) uit de koppeling. Dat lukt alleen als je de koppeling tegenhoudt. Er zitten drie gaatjes met inwendig M5 schroefdraad in de koppelingsplaat. Deze zijn eigenlijk bedoeld om een trekker aan vast te maken (zie volgende stap), maar je kunt ze ook mooi gebruiken om de koppeling tegen te houden m.b.v. twee boutjes en een schroevendraaier:
Dit gaat prima, mede omdat het boutje normaal gesproken niet al te vast zit (voorgeschreven aanhaalmoment is 15 Nm).
Vervolgens moet je op de één of andere manier de koppeling van de poelie zien te krijgen. Er is hiervoor speciaal trekgereedschap verkrijgbaar, maar ik heb zelf een trekker (van Midlock, art no. 2513) omgebouwd m.b.v. wat boutjes en ringen uit de grijpvoorraad. Naast de eerder genoemde M5 boutjes heb ik ook een M6 bout gebruikt die 2 à 3 keer zo lang is als de eigenlijke centrale bout. Deze lange bout dient als afzetpunt voor de trekker. Draai hem handvast in het gat van de centrale bout en vervolgens houd je voldoende lengte over om de koppeling er overheen los te trekken.
Fijn hoor, lekker veel ruimte om te sleutelen bij zo'n 940. Mijn wat lomp uitgevallen trekker paste toch net tussen de compressor en de radiateur.
Let op dat je de stelringetjes er niet uit laat vallen en kwijtraakt op het moment dat je de koppeling eraf haalt.
Zo, de plaat is eraf. Zoals je ziet zit er overal stof door de slijtage van de koppeling. Remmenreiniger werkt prima om de koppelingsvlakken weer schoon te krijgen. Let wel op dat je alleen op het vlak spuit en niet in het vrijlooplager.
De speling bedroeg bij mijn compressor 0,8 mm. Ik wilde dus 0,4 mm kwijt. Er zaten twee afstelringetjes in: 0,3 en 0,9 mm. Samen dus 1,2 mm dik. Ik heb de ring van 0,3 mm weggelaten en die van 0,9 mm afgeschuurd tot +/- 0,8 mm op een ouderwets zoetsteentje dat ik ook gebruik om mijn houtbeitels scherp te houden. Wellicht overbodig te vermelden: Je heb een schuif- of schroefmaat nodig om de dikte van de ringetjes te kunnen meten.
Montage
Leg voor het terugplaatsen van de koppelingsplaat het overgebleven ringetje (of ringetjes) in het gat waar de compressor-as in gaat:
Als je meerdere ringetjes plaatst, zet dan de dikste tegen de poelie (dus achteraan, het laatst in het gat).
Beetje kopervet op de spiebanen, koppeling handvast op de as zetten en met een houten of kunststof hamer rustig verder vast tikken. Wel eerst de centrale bout erin en handvast aandraaien om te voorkomen dat het ringetje (dat eerst nog niet klem zit) letterlijk dwars gaat liggen door het getik. Wanneer je met de hamer niet verder komt kun je de centrale bout de laatste paar mm aandraaien totdat de koppeling 'aan' zit. Die bout moet uiteindelijk weer met 15 Nm worden vastgezet. Zonder momentsleutel is dat ongeveer 'net goed vast'. Tegenhouden doe je hetzelfde als bij het losmaken (maar dan andersom :)
Als je het goed gedaan hebt bedraagt de speling nu +/- 0,4 mm en kan de magneetkoppeling weer jaren mee.
Deze handleiding is geschreven op een 940 uit 1998 met een Zexel compressor (Volvo part no. 9447841). Deze compressor is geleverd in de 900-serie, sedan chassisnr. 247015 e.v., estate chassisnr. 219988 e.v. Ik ben er niet zeker van of de magneetkoppelingen van andere compressors precies zo functioneren en in elkaar zitten.
UPDATES/AANVULLINGEN
Poelie S/V90, 960
De poelie/koppeling van een whiteblock 6-cilinder blijkt (altijd of soms?) anders te zijn omdat bij dit blok de
De koppeling ligt hierbij iets verzonken in de poelie, waardoor je de luchtspleet niet met een voelermaatje kunt meten. Je kunt het wel anders aanpakken:
Meet met een schuifmaat de afstand tussen de voorrrand van de poelie en de voorkant van de koppelingsplaat. Druk daarna met de hand de koppelingsplaat tegen de poelie, meet nog eens de afstand. Het verschil is de breedte van de luchtspleet. Vervolgens (indien nodig) demonteren en afstellen zoals hierboven beschreven.
Met dank aan de bijdragen uit dit topic.
20-06-2013: Inmiddels is er ook ook hands-on ervaring met de Seiko Seiki SS121DS5 compressor van een 940.
Bij deze compressor is de procedure iets eenvoudiger, want je kunt de koppeling zonder trekker verwijderen, zie hier
