Technische avond metaalbewerking.
Van zowel Guy Rutten als van Jan Maandonks hebben wij een verslag ontvangen over de technische avond metaalbewerking in Helmond op 6-2-2015. Hieronder een compilatie van beide verslagen.
Onlangs kreeg ik via de nieuwsbrief van regio Zuid, een uitnodiging voor een technische avond met als thema metaalbewerking. Dit is iets voor mij. Sinds 1995 staat er namelijk al een Kattenrug in de garage waarmee tot nu toe, geen meter is gereden. Al die tijd is besteed aan timmeren, slijpen, lassen en bedenken hoe het weer een echte Volvo kan worden. Een avond metaalbewerking kan voor de juiste inspiratie en motivatie zorgen, daarom heb ik me direct aangemeld.
Deze avond werd goed bezocht door een 50-tal mede Volvo-liefhebbers. Na een enthousiaste inleiding van Paul Franse, tevens grondlegger van deze avond, werd het woord overgedragen aan Ben van Berlo die ons vele fijne kneepjes van plaat bewerken liet zien. Ben is eigenaar van Ben’s Metalshaping Shop. Ben blijkt een gepassioneerde metaalbewerker te zijn. Met duidelijke uitleg vertelt hij hoe het metaal in de juiste vorm te krijgen is. Allerlei namen en termen die worden gebruikt verraden dat de kennis niet alleen in Nederland is opgedaan. De aap komt al snel uit zijn mouw. Ben heeft kennissen in Amerika en bezocht daar speciale bijeenkomsten voor metaalbewerkers. Veel technieken heeft hij kunnen leren en groeide uit tot een ware vakman. Het blijkt dat de kennis van dit ambacht daar makkelijker wordt overgedragen dan hier in Nederland. Ben is hierop dan duidelijk een uitzondering.
De aula van de Openbare basisschool in Helmond stroomde al snel vol met geïnteresseerden en na het openingswoord hingen de meeste aan Bens lippen. Tussendoor werd hij voorzien van een glaasje water zodat zijn verhaal maar doorgang kon vinden. De tijd vliegt op zo’n moment voorbij.
Hij legt uit dat je met een simpel stuk plakband van de AC-tion (die plakt namelijk veel minder) de contouren over kunt nemen van het gewenste plaatdeel wat vervangen moet worden. Heb je plakband dat wel plakt, gebruik dan talkpoeder om deze eigenschap te verminderen. Na het beplakken van het deel plaatwerk komt er een 2e en 3e laag met draad versterkte plakband overheen. Dit samen vormt een mal om als pasvorm te dienen voor het te maken onderdeel. Dit wordt gedemonstreerd en met veel plezier laat hij zien hoe een vlakke plaat vervormd wordt naar het voorbeeld van de mal. Simpele methode zonder gecompliceerde technieken of dure machines. Ook wordt er vaak een stuk papier gebruikt om een vorm te kopiëren, of juist te spiegelen van links naar rechts.
Het gereedschap wat gebruikt wordt maakt hij voor een groot gedeelte zelf. Diverse onderdelen veranderen in speciale gereedschappen. Bijvoorbeeld van een stuk bladveer maakt hij een slapper. Een slapper is een langwerpig stuk veerstaal, wat als een hamer gebruikt wordt om materiaal te krimpen of te rekken. Deze worden dan in allerlei vormen en maten gemaakt, afhankelijk van de ruimte die beschikbaar is en het doel. Een honkbal knuppel wordt een plaatwerk hamer. Een strijkijzer van de jaarlijkse rommelmarkt, wordt een dolly (tas). Een spiraalveer die normaal dienst doet als vering van onze auto wordt in stukken geslepen en verwerkt tot een vorm waarop het plaatmateriaal bewerkt kan worden. Van een stukje hardhout wordt een beitel gemaakt. Twee stukken hoeklijn, aan een zijde verbonden met een gelaste ring, is ideaal om grotere stukken plaat in op te spannen.
Ben lijdt verder aan een hamer verzamelzucht. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de eerder genoemde passie voor het vak. Elke hamer wordt direct aangepast zodat deze de juiste functie kan vervullen die hij voor ogen heeft. Om te beginnen worden alle randen meer of minder rond geslepen. De kop, welke alle vormen kan hebben, wordt eventueel met behulp van een brander, in de juiste richting gezet. De mogelijkheden voor deze gereedschappen hangen dus af van de eigen creativiteit.
Als ondergrond voor de bewerking met deze handgereedschappen kan een groot blok hout gebruikt worden. Een stabiele opstelling is wel vereist. In de bovenzijde van dit hout wordt een uitholling gemaakt waardoor het te bewerken materiaal ruimte krijgt voor de vervorming. Een stuk spoorrails is ook ideaal om plaatwerk op te bewerken. De massieve massa als een aambeeld en de verschillende vormen rondom, zijn zeer veelzijdig te gebruiken. Een leren zak gevuld met schelpenzand geeft de mogelijkheid om, met het juiste handgereedschap, allerlei vormen te kloppen.
Om speciale profielen in een onderdeel voor bodemplaat of schutbord te maken kan soms beter eerst een mal gemaakt worden, waarop de plaat gevormd wordt. Deze mal kan gemaakt worden van hout of metaal. Bij het vervaardigen van een enkel onderdeel voldoet een goede kwaliteit MDF ook. Als bepaalde onderdelen vaker gemaakt moeten worden kan voor metaal gekozen worden. Het maken van zo’n mal is misschien meer werk dan de vorming van het plaatdeel, echter het resultaat komt dit ten goede. Belangrijk in dit vak blijft altijd, neem de tijd om het materiaal in de juiste vorm te krijgen. Sla de plaat niet met geweld in de vorm van de mal, maar doe dit gefaseerd. Hierdoor voorkom je dat er scheuren ontstaan door het ongecontroleerd rekken van het materiaal.
Voor het maken van een nieuw plaatdeel wordt de plaatdikte bepaald door de functie van dit onderdeel. Meestal is dit 0,8 mm tot 1,25 mm plaat. Voor de omhulling, dus geen dragende delen, kan vaak 0,8 mm al volstaan. Als het onderdeel door de vorm veel gerekt moet worden kan men kiezen voor een iets dikkere plaat zodat uiteindelijk voldoende wanddikte overblijft.
Tijdens deze avond was er voortdurend de mogelijkheid om vragen te stellen, maar vaak liepen die op de presentatie vooruit. Hieruit blijkt wel dat de toeschouwers helemaal mee gingen in het verhaal van Ben. Zo was de vraag of er speciaal staal nodig was om te bewerken. Dit blijkt wel in de handel te zijn, maar niet noodzakelijk. De meerprijs weegt niet op tegen de voordelen. Het is namelijk ook niet zo dat er één juiste manier is om plaat te bewerken. De bewerking is heel persoonlijk. Zelfs de manier van hameren is al persoonlijk.
Rond 23:00 werd de uiterst leerzame avond afgesloten door Han Misdom. Hij omschreef deze technische avond terecht als zeer geslaagd met als kwalificatie: “Een pareltje!”.
Met al deze opgedane kennis is nu de vraag, wie levert de eerste Volvo klassieker schaal 2 : 1? De winnaar kan zeker een fles Volvo bier tegemoet zien.
Naschrift van Ben van Berlo:
“Mijns inziens een eruuug geslaagde avond. Ik heb het echt leuk gevonden om te mogen doen.
Er is gevraagd wat redelijk goede boeken zijn over metalshaping.
Wel, er zijn er pas een paar uitgekomen, de auteur heet William Longyard.
Een goede video is van de hand van David Gardiner van www.Metalshapingzone.com”.
M.vr.gr. Ben van Berlo
